Malatya kayısısı için tehlike çanları çalıyor!

Türkiye'nin ihracatta yüzünü güldüren en önemli ürünlerinden kayısıyı küresel iklim değişikliği nedeniyle zor dönemler bekliyor. Boğaziçi Üniversitesi'nden araştırmacılar, gelecekte olası iklim değişikliğinin etkilerini dikkate alarak kayısı meyvesi için verimlilikteki değişimi öngörmeyi amaçlayan bir proje yürütüyor. Çalışmadan alınan verilere göre, kayısı veriminin yakın ve orta vadede yüzde 40'lara varabilecek oranda azalacağı öngörülüyor. Söz konusu araştırma Boğaziçi Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri kapsamında destekleniyor.

Boğaziçi Üniversitesi'nden araştırmacılar taze ve kuru kayısı üretiminde dünyada ve Türkiye'de lider kent olan Malatya'da iklim değişikliğinin etkisi ile görülen geç bahar donlarının kayısı üretimini tehdit ettiğini ortaya koydu.

Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi bünyesinde araştırmalarına devam eden Tufan Turp ve Dr. Nazan An gelecekte olası iklim değişikliğinin etkilerini dikkate alarak kayısı meyvesi için verimlilikteki değişimi öngörmeyi amaçlayan bir araştırma projesi yürütüyor. Araştırmacı Tufan Turp, iklimsel parametrelerdeki değişimin kayısı verimliliği üzerindeki etkilerini analiz etmek üzere 2021-2050 dönemi için çeşitli senaryolar üstünde çalıştıklarını belirtti ve proje hakkında şu bilgileri verdi:

‘'İklim değişkenleri ve kayısı verimi arasındaki ilişki çok güçlüdür ve kayısı verimi iklim koşullarından oldukça etkilenmektedir. Gelecekte kayısı üretiminin iklim değişikliğine bağlı özellikle ilkbahar geç donlarından ve kış sıcaklık artışlarından önemli derecede etkileneceği beklentisi kayısı üzerine yapılacak çalışmaları ayrıca önemli hale getirmektedir. Bu nedenle, bu çalışmada hedeflenen iklimsel parametrelerdeki değişimin kayısı verimliliği üzerindeki etkilerini analiz etmektir''.

Kayısıda verim yüzde 40'lara düşebilir

‘'Kayısı genel olarak dünyanın birçok yerinde çeşitli iklim koşullarına bağlı yetişebilmekte. Ancak buna rağmen maalesef taze kayısı da dünya üretimi düşük seviyelerde. En kaliteli kayısı uygun toprak ve iklim koşulları nedeniyle Malatya'da yetişmekte ve bu kayısı dünyaya ihraç edilmektedir. Bu nedenle Malatya'daki verim değişikliği ekonomik değer açısından oldukça önemli.

2021-2050 dönemindeki kayısı verimindeki değişimini öngören modelleme sonuçları; iklim değişikliğinin özellikle kaliteli kayısı yetiştiriciliğinin merkezi olan Malatya'da kayısı veriminde olumsuz etkiye neden olacağını ortaya koymaktadır. Sonuçların resmi veri kaynaklarındaki ölçüm ve raporlama eksiklikleri ve kullanılan iklim ve ürün modellerinin belirsizlikleri dikkate alınmak koşuluyla bölgede kayısı veriminin yakın ve orta gelecekte yüzde 40'lara varabilecek oranlarda azalacağı öngörülmektedir. Bu bağlamda iklim değişikliği ile birlikte iyimser senaryoya göre bile sıcaklık değerlerinde beklenen artışın kayısı üretimi açısından da bir tehdit oluşturduğu açıktır''.

Fosil yakıt kullanımı devam ederse…

Proje kapsamında BÜ İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi laboratuvarındaki yüksek hesaplama kapasitesine sahip bilgisayarlar aracılığıyla uluslararası literatürde kabul görmüş ve yaygın biçimde kullanılan RegCM isimli bölgesel iklim modellemesinin kullanıldığını belirten Tufan Turp şöyle devam etti:

‘'Modelleme kapsamında gerçekleştirilen projeksiyon, fosil yakıt kullanımının günümüzdeki gibi yoğun bir şekilde devam ettiği kötümser senaryoyu baz almaktadır. İkinci aşamada, bölgesel iklim modelinden elde edilen iklim parametreleri gözlem verim değerleri ile kombine edilerek istatistiksel bir model oluşturulmuştur.

Bizim çalışmamızda dikkate alınan değişkenleri kullanan başka bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmaya yağış, maksimum sıcaklık, minimum sıcaklık, ortalama sıcaklık gibi temel değişkenlere ilaveten nispi nem ve güneşlenme süresi değişkenleri de ilave edilmiştir. Türkiye'de Malatya dışında kayısı yetişen başka lokasyonlar da bulunmakta. Ayrıca bu çalışmayla aynı anda yürütülen bir başka çalışmada da kayısı ve diğer ticari ürünleri de içine alan ve ürünlerin yetiştiği mevcut lokasyonlarda gelecekte aynı ürünlerin yetişip yetişmeyeceğini ve bu ürünler için Türkiye genelinde alternatif lokasyonların oluşup oluşmayacağını incelemekteyiz''.

Malatya'da kayısı veriminin yüzde 40'lara varabilecek oranlarda azalması yönündeki tehdidin yanı sıra, iklim değişikliği ile birlikte iyimser senaryoya göre bile sıcaklık değerlerinde beklenen artışın kayısı üretimi açısından da tehdit oluşturduğunu vurgulayan araştırmacı, ‘'Daha uzun vadede iklimsel değişim ve değişkenliklerdeki artış projeksiyonlarını dikkate aldığımızda tarımsal üretim üzerindeki etkinin daha da artacağını söylemek mümkün'' dedi.

İklim değişikliğinin olumsuz etkilerinden Türkiye'nin her bölgesi etkilenecek

İklim değişikliğinin neden olacağı olumsuz etkilerin bölge veya şehir ayrımı gözetmeksizin tüm lokasyonları yakın, orta ve uzun vadede etkileyeceğini belirten Tufan Turp şöyle ekledi:

‘'Bu durum bölge ayrımı yapmaksızın ülkemizdeki tüm tarım alanları için risk oluşturmakta. Orta vadede özellikle sıcak mevsimlerde daha fazla olması beklenen hava sıcaklıklarındaki artışın ülkenin genel olarak yazı kurak ve sıcak subtropikal Akdeniz ikliminin egemen olduğu batısından karasal iklimin egemen olduğu doğusuna gidildikçe kuvvetleneceği öngörülmektedir. Kestirilen yağış tutarlarının coğrafi desenleri incelendiğinde, genel olarak yazı kurak Akdeniz yağış rejiminin egemen olduğu güney ve - kış mevsimi dışında- batı bölgelerinin yıl boyunca daha az yağış alacağı öngörülmektedir. Bu durum bize zaten yağışın mevsimlik ve yıllararası değişkenliğinin yüksek ve kuraklık olasılıklarının da görece yüksek olduğu bu bölgelerin, gelecekte kuraklığa daha fazla eğilimli olacağını gösterir.

Ayrıca her mevsim yağışlı nemli ılıman bir iklimle nitelenen Karadeniz Bölgesi'nin en nemli ılıman hatta okyanusal bir iklimin görüldüğü Doğu Karadeniz bölümünün, günümüz iklimine göre gelecekte daha çok yağış alacağı öngörülmektedir. Ülkenin Güneybatı Anadolu, Doğu Karadeniz ve Kuzeydoğu Anadolu bölümlerinin de, sel ve taşkınlar ile bunlara bağlı olarak etki ve sıklıkları artabilecek olan kütle hareketlerinden ve arazi bozulumundan daha fazla etkilenebileceği beklenmektedir.

Tüm bu iklimsel değişikliklerin bu bölgelerdeki tarımsal alanları da olumsuz etkileyebileceği söylenebilir. Bu sebeple de bu bölgelerde kuraklık, aşırı yağış, toprak bozulmaları gibi risklere karşı öneriler geliştirilmesi, mevcut ürünlerin niteliğinin değişen iklime uygun olarak sürüdürülebilir hale getirilmesi, olası alternatif ürün dağılımının planlanması ve bu ürünlerin yetiştirilmesine uygun alternatif lokasyonların belirlenmesi ile bazı bölgelerde farklı ürün geçişlerine zemin hazırlanması gerekebilir''.